Urban Legends:Αστικοί μύθοι

«Urban Legends», το κοινό πρότζεκτ των Ινστιτούτων Goethe σε Βέλγιο, Βραζιλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Ιαπωνία, Καμερούν, Καναδά, Κορέα, Πολωνία, Ρωσία, Σενεγάλη, Ισπανία, Τσεχία, Ουγγαρία και του Τμήματος Ιντερνέτ του Goethe-Institut Μονάχου.

Γερμανικά και Αγγλικά: Taurusmedia Synchron GmbH

Σκηνοθεσία: Nina Alpers, Ομιλητές: Claus-Peter Damitz, Anke Korte (de); Jean-Luc Julien, Anika Julien (en)

Γραφικά και λογότυπο: Matthias Zosel

Επικοινωνία: Σύνταξη ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων:

verena.huetter@

Ακόμη και στον φαινομενικά ορθολογικό και τεχνοκρατικό κόσμο μας οι μύθοι και οι θρύλοι έχουν τη θέση τους. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πιστεύουν πια στον κακό μάγο και τις καλές νεράιδες, είναι πεπεισμένοι όμως για την ύπαρξη της δηλητηριώδους αράχνης στο φυτό Yucca ή παράλληλων πολιτισμών στους υπονόμους. Τα σύγχρονα παραμύθια μας ονομάζονται αστικοί μύθοι (Urban Legends). Και ο φίλος του φίλου ενός... τους έχει πραγματικά βιώσει.Σε 19 χώρες τεσσάρων ηπείρων οι συντάκτες-επιμελητές ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων του Ινστιτούτου Goethe ακολουθούν τα βήματα των Αδελφών Γκριμ. Έχουν συλλέξει σύγχρονα, μοντέρνα παραμύθια: ταUrbanlegends. Το 1812, πριν από 200 χρόνια, οι Βίλχελμ και Γιάκοπ Γκριμ δημοσίευσαν την πρώτη έκδοση των παραμυθιών τους με τίτλο «Παραμύθια για τα παιδιά και την οικογένεια». Τον αρχικό τους στόχο, να συλλέξουν μόνο «καθαρά γερμανικά παραμύθια» δεν τον πέτυχαν. Επειδή τα παραμύθια δεν γνωρίζουν σύνορα. Χρησιμοποιούν διεθνώς επαναλαμβανόμενα μοτίβα, οι πρωταγωνιστές τους είναι ανώνυμοι και στερεότυποι, μεταφέρουν παραδοσιακές αξίες, όπως την πίστη, την ειλικρίνεια και την εργατικότητα, και τις συμπυκνώνουν σε ένα ηθικό δίδαγμα.

Η μαγεία του FOAF

Το ίδιο ισχύει και για τα Urbanlegends. Ο μέχρι στιγμής καλύτερα τεκμηριωμένος μύθος είναι «Το ωτοστόπ». Υπάρχει σε όλο τον κόσμο και σε αμέτρητες παραλλαγές: Μια νεαρή γυναίκα, βλέπει μία ηλικιωμένη κυρία, η οποία έχασε το λεωφορείο, και προθυμοποιείται να την βοηθήσει παίρνοντας την στο αυτοκίνητό της. Όταν αντικρίζει τα ασυνήθιστα τριχωτά χέρια της ηλικιωμένης, η νεαρή γυναίκα αρχίζει και ανησυχεί. Όταν βλέπει λοιπόν έναν αστυνομικό στην άκρη του δρόμου, σταματά αμέσως το αυτοκίνητο και πετάγεται έξω. Μαζί με τον αστυνομικό επιστρέφουν στο αυτοκίνητό της, η ξένη όμως έχει εξαφανιστεί. Κάτω από το κάθισμα του συνοδηγού η ηλικιωμένη ξέχασε πάνω στη βιασύνη της μια πλαστική σακούλα και μέσα σε αυτήν, ένα τσεκούρι. Η υποτιθέμενη ηλικιωμένη κυρία ήταν κατά πάσα πιθανότητα ένας καταζητούμενος δολοφόνος, ο οποίος σκότωνε γυναίκες και τις κομμάτιαζε με ένα τσεκούρι.

Οι αφηγητές τέτοιων ιστοριών στηρίζουν την αληθοφάνεια τους ως επί το πλείστον με την διαβεβαίωση, ότι συνέβη στον φίλο ενός φίλου τους. Η αναφορά αυτή είναι κάτι σαν το «Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ...» των παραμυθιών. Για τον λόγο αυτό, τα Urban legends αποκαλούνται και FOAF Tales (Friend of a friend´s tales – οι ιστορίες του φίλου ενός φίλου). Το ηθικό δίδαγμά τους κορυφώνεται συχνά σε μία περισσότερο ή λιγότερο άμεση προειδοποίηση προς αποφυγή αγνώστων (π.χ. άτομα που κάνουν ωτοστόπ), εξωτικών πραγμάτων (π.χ. δηλητηριώδεις αράχνες σε φυτά Yucca) ή της σκοτεινής πλευράς νέων τεχνολογιών: στη Νότια Κορέα για παράδειγμα, εδώ και κάποια χρόνια, κυκλοφορεί η φήμη πως υπάρχει κίνδυνος να απαχθεί αυτός που ακούει πολύ δυνατά τη μουσική στο MP3 player του.

Πολύ καλό για να είναι αληθινό

Φυσικά, δεν περιστρέφονται όλα τα Urbanlegends γύρω από τον κίνδυνο για τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα του ατόμου. Πολλοί μύθοι είναι απλά παράξενοι, αλλόκοτοι, παράλογοι ή αστείοι. Εξυπηρετούν τις ανάγκες μας για το παράλογο, μας ανατριχιάζουν, μας αηδιάζουν, μας εκπλήσσουν, μας κάνουν να χαμογελάμε...

Η γερμανική πόλη Bielefeld δεν υπάρχει! Μια τεράστια εκστρατεία παραπληροφόρησης εξακολουθεί να θέλει να πείσει την ανθρωπότητα για την ύπαρξη μιας πόλης με αυτό το όνομα στην Ανατολική Βεστφαλία. Ο μύθος της λεγόμενης «Συνωμοσίας του Bielefeld» είναι από το 1994 πολύ δημοφιλής στη Γερμανία (όχι βέβαια και για τους κατοίκους του Μπίλεφεντ). Στο διαδίκτυο, το οποίο συμβάλει σημαντικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην εξάπλωση των αστικών μύθων, η ιστορία αυτή έχει γίνει πηγή σύγχρονης λαογραφικής έμπνευσης. Ανέκδοτα όπως αυτό για το φορτηγό που ξεκινά για το Bielefeld και δεν φτάνει ποτέ είναι πάρα πολύ καλά για να είναι αληθινά.

Οι αστικοί μύθοι εξακολουθούν να αποτελούν ένα οχυρό του προφορικού λόγου. Είτε (θέλουμε να) πιστεύουμε τους μύθους είτε όχι, απολαμβάνουμε να τους διηγούμαστε σε άλλους. Όχι φυσικά κάτω από το φως των κεριών στο σπίτι μας, αλλά σε ένα αμυδρά φωτιζόμενο μπαράκι.

Patrick Hamouz

Μετάφραση: Panagiota Balagka