ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

 Οι βασικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Ποιοι κίνδυνοι απειλούν σήμερα τη δημοκρατία και ποιούς τρόπους εισηγείστε για τον περιορισμό των κινδύνων;

Δημοκρατία είναι ένα είδος πολιτεύματος που ασχολείται με την επίλυση των προβλημάτων που δημιουργεί η συμβίωση των ανθρώπων και στηρίζεται στην ισοπολιτεία, την ισονομία και την αξιοκρατία. Ως τρόπος ζωής η δημοκρατία βοηθά στην καλλιέργεια των ατόμων έτσι ώστε να αποφεύγεται ο ατομοκεντρισμός και η αυταρχικότητα και να καλλιεργείται η συνεργατικότητα και το ενδιαφέρον για τα κοινά. Ως φιλοσοφική θέση η δημοκρατία δίνει σημασία στην αξία άνθρωπος και βοηθά το άτομο να ζήσει μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Και οι τρεις πλευρές της δημοκρατίας είναι αλληλένδετες και η μία συμπληρώνει την άλλη.

Το δημοκρατικό πολίτευμα όμως είναι ένα πολύ ευαίσθητο και λεπτό σύστημα διοίκησης γι’ αυτό και δεν μπορεί να εφαρμοστεί και να λειτουργήσει σωστά κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και ιδίως κοινωνικές, πολιτιστικές και ηθικές. Αλλά για να στεριωθεί, να ευδοκιμήσει και να αποδώσει τους καρπούς του πρέπει να συντρέχουν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις.

Καταρχήν πρέπει να υπάρχει κοινή συναίνεση και συναντίληψη των μελών ενός λαού ότι το δημοκρατικό πολίτευμα είναι το καλύτερο. `Ολοι οι πολίτες να είναι διατεθειμένοι να προστατεύσουν τη δημοκρατία από οποιεσδήποτε επιβουλές και απειλές και να συμβάλλουν στην καταπολέμηση των εχθρών της. Να σέβονται ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί το δημοκρατικό πολίτευμα, τις αρχές και τις λειτουργίες του. Οπωσδήποτε η επιλογή της δημοκρατίας πρέπει να προκύπτει από την ελεύθερη και συνειδητή βούληση και απόφαση των πολιτών. Πρέπει να στηρίζεται στην πλειοψηφία και όχι να επιβάλλεται από κάποιες ισχυρές δυνάμεις. Επομένως με την αβίαστη και ανόθευτη θέληση της δημοκρατίας που πηγάζει από την εσωτερική ελευθερία του πολίτη και τη κοινή συγκατάθεση, οι δημοκρατικοί θεσμοί θα μπορούν να λειτουργούν ομαλά και δημιουργικά.

Συγχρόνως απαιτείται εθνική ομοψυχία, συμπόνια και ομόνοια στα προβλήματα που απασχολούν τη χώρα και ιδιαίτερα στα εθνικά θέματα. `Οταν ο λαός είναι μονιασμένος καταπολεμούνται οι καχυποψίες, συνταιριάζονται οι απόψεις και γεφυρώνονται τα χάσματα. `Ετσι δεν υπάρχουν διαιρέσεις, αποστάσεις και κομματικοποιήσεις, συνθήκες δηλαδή που υποσκάπτουν τις λειτουργίες της δημοκρατίας. Επίσης η εθνική ομοψυχία οδηγεί στο διάλογο ο οποίος προάγει το δημοκρατικό πολίτευμα, γιατί ακριβώς αυξάνει τη συνεννόηση και τη συνεργασία. Βοηθά στις αμοιβαίες υποχωρήσεις και στη λήψη ομόφωνων αποφάσεων για φλέγοντα θέματα σε δύσκολους καιρούς.

Στη συνέχεια είναι απαραίτητη η καλή πίστη τόσο στους απλούς πολίτες όσο και στην ηγεσία. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη εμπνέει τη διάθεση για συνεργασία, κατανόηση και την αμφίδρομη προθυμία για προσφορά υπηρεσιών δηλ. Και ο λαός στην ηγεσία και η ηγεσία στο λαό. Ταυτόχρονα ενθαρρύνει την αμεροληψία, την ανιδιοτέλεια και την ειλικρίνεια, εκείνες δηλ. τις αξίες στις οποίες στηρίζεται η δημοκρατία και συνοχή της κοινωνίας. Μέσα λοιπόν σ’ ένα έμπιστο κλίμα ο πολίτης εκλαμβάνεται ως αξία, εισακούγεται η άποψη του και γίνεται σεβαστή η προσωπικότητα του, στοιχεία θεμελιώδη για τη δημοκρατία.

Εξάλλου ο ίδιος ο πολίτης οφείλει να έχει αυτοσυγκράτηση, μετριοπάθεια και αυτοσεβασμό. Μ’ αυτό τον τρόπο αποφεύγονται οι ακρότητες και οι μισαλλοδοξίες που διχάζουν το λαό και δημιουργούν την πόλωση. Επιπλέον ο πολίτης δεν πρέπει να ακολουθεί τις δημαγωγικές τάσεις που του αφαιρούν την κριτική σκέψη και τον καθιστούν παθητικό δέκτη. Και ούτε θέλοντας να εξασφαλίσει το δικό του συμφέρον να αφήνεται στην επιδειξιμανία και την προσωπική προβολή. Επομένως ένας μετριοπαθής και συνετός πολίτης συμβάλλει οπωσδήποτε στην ομαλή διεξαγωγή των δημοκρατικών λειτουργιών.

Επιπρόσθετα όσοι συμμετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες πρέπει οπωσδήποτε να σέβονται και να τηρούν τους δημοκρατικούς κανόνες. Να μη γίνεται παράβαση είτε από πολίτη, είτε από κόμματα με σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος. Διότι μόνο με τη τήρηση των δημοκρατικών κανόνων μπορεί να στεριώσει και να επιβιώσει το πολίτευμα της δημοκρατίας.

Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο πρέπει να είναι ο στόχος και η απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο μορφωμένος πια πολίτης γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του και έτσι συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή. Με την εμβρίθεια του πνεύματος που αποκτά οξύνεται η κρίση του, μαθαίνει να κρίνει και να ασκεί εποικοδομητικό έλεγχο και μετά από περισυλλογή να παίρνει τις σωστές αποφάσεις. `Ετσι δε γίνεται θύμα του τσαρλατανισμού και της πολιτικής αγυρτείας. Αλλά συμπεριφέρεται ως ώριμος και πνευματικά καλλιεργημένος πολίτης που επιλέγει τις αξίες της δημοκρατίας και συμβάλλει στην ανύψωση του επιπέδου λειτουργίας τους.

Επιβάλλεται ο τύπος και τα Μ.Μ.Ε. να είναι αντικειμενικά και αμερόληπτα, με συναίσθημα υπευθυνότητας και με χαρακτηριστικό την πολυφωνία. `Ετσι αποφεύγονται ο αποπροσανατολισμός των ατόμων από τα καυτά θέματα, ο φανατισμός και οι ακραίες τάσεις – στάσεις, η ανευθυνότητα και η αδιαφορία για τα κοινά. Αντίθετα με τη σωστή ενημέρωση καλλιεργείται το αίσθημα της ευθύνης στον πολίτη, ο οποίος προβαίνει σε ενεργό συμμετοχή στα διαδραματιζόμενα.

Επιπλέον η ισότητα των κοινωνικών τάξεων θα βοηθήσει να εδραιωθεί το δημοκρατικό πολίτευμα. Με την ισότητα αποφεύγεται κάθε διάκριση και εύνοια που θα προκαλούσε κοινωνικές αναταραχές, οξύ ανταγωνισμό μεταξύ των τάξεων και αναστατώσεις. Αντίθετα βελτιώνεται ο πνευματικός κόσμος του πολίτη που θα οδηγήσει στη γαλήνη, τη ηρεμία, την ομαλότητα, τη ψυχραιμία και την κοινωνική ισορροπία. Ο ίδιος θα συμβάλει στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη του διαλόγου χωρίς καχυποψίες και συγκρούσεις. Αυτές τις συνθήκες χρειάζεται η δημοκρατία για να ευδοκιμήσει.

Παρόμοια χρειάζεται να συμβάλει και η εκπαίδευση, η οποία οφείλει να είναι καθολική και να αφορά όλες τις κοινωνικές τάξεις, ώστε να καταπολεμείται ο αναλφαβητισμός και η αμάθεια. Η βασική μόρφωση διαμορφώνει ένα σταθερό χαρακτήρα και προσωπικότητες με ενδιαφέροντα, οράματα, προβληματισμούς και ανησυχίες. Με την εκπαίδευση αποκτά τα εφόδια για επαγγελματική αποκατάσταση η οποία του επιτρέπει να συμβάλει στην οικονομική προαγωγή του τόπου άρα και στην πρόοδο της δημοκρατίας.

Πρέπει επίσης να λειτουργεί σωστά η δικαιοσύνη και να υπάρχει αξιοκρατία και ισονομία. `Ολοι οι πολίτες δηλαδή να έχουν ίσες δυνατότητες και ευκαιρίες για κοινωνική άνοδο και κατάληψη αξιωμάτων, άσχετα με την οικονομική τους κατάσταση. Εξάλλου η κατάληψη των ηγετικών θέσεων από τα κατάλληλα πρόσωπα θα βοηθήσει συνάμα στη διασφάλιση της δημοκρατίας. `Ετσι λοιπόν εμπεδώνεται ένα κλίμα ασφαλείας και εμπιστοσύνης, που μαζί με την κοινωνική δικαιοσύνη είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

`Οπως βλέπουμε οι παραπάνω προϋποθέσεις οδηγούν στην άψογη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι όμως δύσκολο, ιδιαίτερα στις μέρες μας να λειτουργήσει σωστά η δημοκρατία εξαιτίας των κινδύνων που την απειλούν.

Πρώτα απ’ όλα ο δημοκρατικός πολίτης δεν βιώνει τη δημοκρατία γιατί δεν ξεπερνά τον ατομοκεντρισμό του και την προβολή του εγώ. Δεν ανέχεται εύκολα τους άλλους, δεν αναπτύσσει ένα γόνιμο διάλογο για τη λύση των διαφορών τους, ούτε συνεργάζεται για το κοινό καλό. Οπότε το άτομο παύει πια να είναι αυταξία και η δημοκρατία δε γίνεται αποδοτική.

Η δημοκρατία, από την άλλη, περιέχει αντινομίες, δηλαδή στη θεωρία υπάρχουν και διακηρύσσονται κάποιες αξίες της, στην πράξη όμως μπλέκονται και αλληλοαναιρούνται με αποτέλεσμα να μειώνεται ο βαθμός δημοκρατικότητα. Γι’ αυτό και σήμερα πολλές δημοκρατικές πολιτείες είναι αυτοβαφτιζόμενες. Λειτουργικά δηλαδή είναι σχήματα λόγου γιατί παραπλανούν, εκμεταλλεύονται αφού προσπαθούν να καλύψουν τις αυθαιρεσίες και τον αυταρχισμό τους, προπαγανδίζουν και κάνουν θύματα τους το λαό. `Ετσι υποβιβάζεται το πολίτευμα της δημοκρατίας.

`Ενας άλλος θανάσιμος κίνδυνος για τη δημοκρατία είναι η ανεξέλεγκτη άνοδος της τεχνολογίας. Η τεχνολογική ανάπτυξη χώρισε τις χώρες σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα, στις προηγμένες και τις υπανάπτυκτες. Στις υπανάπτυκτες χώρες οι πολίτες χάνουν την ποιότητα ζωής που θα τους οδηγούσε στη δημοκρατία. Αντίθετα στις προηγμένες έχουν επιδοθεί στην ασυδοσία του πλούτου, την οικονομική καταξίωση και έτσι χάνουν την αυτοπειθαρχία και τον αυτοέλεγχο τους, στοιχεία που απαιτούνται για να λειτουργήσει η δημοκρατία. Επίσης τα άτομα αφήνονται ξέφρενα στον καταναλωτισμό ο οποίος καλλιεργεί τον ευδαιμονισμό και την ευτελή πλευρά του ανθρώπου. Νοιάζονται μόνο για τις υλικές αξίες και αποπροσανατολίζονται από τα πνευματικά αγαθά που είναι χαρακτηριστικό των ενάρετων δημοκρατικών πολιτών. Αποτέλεσμα είναι η υλιστική και χρησιμοθηρική ζωή που νοθεύει τη δημοκρατία.

Η εποχή του συμφέροντος και του ωφελιμισμού στην οποία ζούμε δεν αφήνει περιθώρια για να εισακουστεί ο λόγος του δημοκρατικού πολίτη αφού συγκρούεται με την αυθαιρεσία των πολιτικών. Αποτέλεσμα να αδιαφορεί και να αποξενώνεται μέσα στην κοινωνία, να μην ενδιαφέρεται και να μην συμβάλλει στα κοινά. Δεν παρατηρούμε καθολική συμμετοχή για την ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας γιατί οι κομματικοποιήσεις, ο φανατισμός, οι πολιτικές διενέξεις και οι κράχτες της δημοκρατίας θέλουν το άτομο παθητικό δέκτη. `Ετσι η μαζοποίηση και ο μηδενισμός σήμερα στερούν την ελευθερία του ατόμου να εκφραστεί ελεύθερα. Σκέφτεται και λειτουργεί ομαδοποιημένα μέσα σε μια άβουλη αγέλη, χωρίς να κρίνει και ελέγχει τα δεδομένα. `Αρα δε βιώνει τη δημοκρατία και δε συμβάλλει στη προαγωγή της, αφού συχνά εκμεταλλεύεται το θεσμό και φτάνει στην ασυδοσία.

Επιπρόσθετα η αμάθεια και ο αναλφαβητισμός δεν επιτρέπουν στον πολίτη να νιώσει, τη δημοκρατία αφού ζει στο σκοταδισμό και δε διεκδικεί τα δικαιώματα του. Σ’ αυτό συμβάλλει κυρίως η εκπαίδευση η οποία συντελεί στην εξειδίκευση και όχι στην πολύπλευρη μόρφωση του ατόμου. Γενικά η παιδεία είναι χρησιμοθηρική αντί ανθρωπιστική και δεν καλλιεργεί πνευματικά το άτομο ώστε να είναι ανοιχτόμυαλος, να μην συμβιβάζεται και να διεκδικεί τα δικαιώματα του.

Είναι γεγονός λοιπόν ότι καταστρεπτικοί κίνδυνοι απειλούν τη δημοκρατία και κάνουν τη θεμελίωση και τη λειτουργία της δύσκολη. Γι’ αυτό είναι απολύτως αναγκαίο να συμβάλουν ορισμένοι παράγοντες ώστε να περιοριστούν οι κίνδυνοι.

Πρώτον ο λαός χρειάζεται ένα αληθινό φωτισμό που μπορεί να προσφέρει κυρίως η παιδεία. Η παιδεία λοιπόν οφείλει να καλλιεργήσει το δημοκρατικό ήθος που είναι απαραίτητο για τη δημοκρατική συμβίωση. Να θρέψει υψηλόφρονες και ελεύθερους ανθρώπους, δημιουργικούς, με αξιοπρέπεια, που ζουν για τα πνευματικά αγαθά και τις ηθικές αξίες μακριά από χρησιμοθηρίες και ωφελιμισμούς. Αυτοί οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, συμβάλλοντας έτσι στην συνεργασία και την αλληλεγγύη. Θα απέχουν επίσης από φανατισμούς και μισαλλοδοξίες. Επομένως μια κοινωνία με τέτοιους πολίτες θα μπορεί να επιλύει οποιαδήποτε προβλήματα παρουσιάζονται διασφαλίζοντας τη δημοκρατία της.

Η εκπαίδευση από την πλευρά της επιβάλλεται να έχει ως επιδίωξη μια πολύπλευρη μόρφωση που να αφορά ταυτόχρονα όλους. `Ετσι ώστε ο πολίτης να διασφαλίζει την επαγγελματική του αποκατάσταση η οποία θα του δίνει την ευκαιρία να προσφέρει στην ευημερία της κοινωνίας άρα και στην εδραίωση της δημοκρατίας.

Ακόμα πρέπει να αναπτυχθεί ένας γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ των πολιτών. `Ετσι θα υπάρχει πολυφωνία και θα λαμβάνονται οι καλύτερες αποφάσεις για την αντιμετώπιση των επίβουλων εχθρών. Επίσης η εφαρμογή της αρχής της πλειοψηφίας και της αξιοκρατίας, στοιχεία θεμελιώδη για τη δημοκρατία θα αποτρέψουν διενέξεις και διχασμούς ανάμεσα στο λαό, καταστάσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο τη δημοκρατία.

Οσον αφορά το άτομο χρειάζεται να κατανοήσει ότι το καλύτερο πολίτευμα είναι η δημοκρατία γιατί κατοχυρώνει τα δικαιώματα του. Γι’ αυτό και πρέπει να το διασφαλίζει με κάθε του ενέργεια, αναλαμβάνοντας τις υποχρεώσεις του, μέσα στο κοινωνικό σύνολο, ώστε να λειτουργούν σωστά οι δημοκρατικές διαδικασίες.

Επιπλέον επιβάλλεται να υπάρχει ένα κλίμα που να παρέχει στο άτομο όλες τις αναγκαίες ελευθερίες, για να μην καταφεύγει σε άλλες πράξεις για την απόκτηση τους οι οποίες υπονομεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Αναγνωρίζεται λοιπόν από όλους ότι το δημοκρατικό πολίτευμα εξυψώνει το άτομο πνευματικά και ηθικά, καταξιώνει την παρουσία του στην κοινωνία και τον καθιστά επικεφαλής των αξιών. Συγχρόνως ανυψώνει τη ποιότητα ζωής και προάγει το λαό και τις διεθνείς σχέσεις του. Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη να θεμελιώσουμε τις προϋποθέσεις εκείνες για μια σωστή εφαρμογή της δημοκρατίας και την ίδια στιγμή να καταστείλουμε τους κινδύνους που την απειλούν.

ΠΗΓΗ: http://www.odyssey.com.cy/main/modules/PrintDialog/PrintItem.aspx?src=http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=145*itemID=2338*mid=1806